Istnieje wiele błędnych wyobrażeń na temat zasady Pareto (właściwie zasady Pareta). Nie ma w tym nic dziwnego, bo jak to zwykle bywa popularna jest jedynie jej uproszczona forma, która niekoniecznie pasuje do wszystkich zastosowań. Ale zacznijmy od początku.
Uproszczona Zasada Pareto
Zasada Pareto, jaką większość z nas zna, mówi, że „80% rezultatów pochodzi z 20% starań” czy „80% przychodu podchodzi od 20% klientów”. Wariant znany w środowisku IT to obserwacja Microsoftu, że „wyeliminowanie 20% najczęściej zgłaszanych błędów rozwiązuje 80% problemów związanych z danym oprogramowaniem”.
To Josepha M. Jurana uogólnił, a Vilfredo Pareto odkrył, że 80% majątku (ziemi) należy do 20% najbogatszych ludzi. Inaczej mówiąc – mała grupa jest w posiadaniu większości zasobów. Jest to oczywiście przybliżenie, a nie żelazna zasada, która miałaby sprawdzać się zawsze i wszędzie.
Jak każde przybliżenie, zasada Pareto nie może być traktowana dosłownie. Sam Pareto w swoich pracach obserwował także inne wartości, np. w Wielkiej Brytanii proporcje majątku do najbogatszych wynosiły 70:30, ale wciąż były zgodne z odkrytymi zależnościami. Dlaczego?
Rozkład Pareto
Z pomocą przyjdzie nam rozkład Pareto, który jest rozkładem prawdopodobieństwa. Nie wchodząc w szczegóły rozkład ten ma dwa parametry opisujące jego skalę i kształt. Niezależnie od wartości tychże parametrów, każdy rozkład Pareto będzie wyglądał podobnie: większość prawdopodobieństwa zlokalizowana będzie w wąskim zakresie, a cała reszta rozciągnięta zostanie w długim ogonie.
Zasada Pareto to szczególny przypadek rozkładu Pareto dla wartości α = 1.16.
Nieskończone możliwości
Szukając takich zależności w naszym życiu i pracy nie możemy na siłę próbować wszystkiego wcisnąć w proporcje 80:20, bo zaczniemy widzieć rzeczy, których nie ma, zgodnie z efektem potwierdzenia. Może w naszym systemie rozkład osób powodujących błędy to 90:10 (10% osób powoduje 90% błędów)?
Ale nie ograniczajmy się tylko do wartości, które sumują się do stu! Wszechświat nie jest miejscem, w którym wszystko da się opisać zgrabnymi liczbami.
Być może połowa problemów wynika z działań tylko jednej osoby? Jeśli mamy grupę 25 pracowników i jedną czarną owcę, to opiszemy taką sytuację rozkładem 50:4 (4% osób powoduje 50% problemów). I nadal będzie to rozkład Pareto, chociaż już nie nasza „szkolna” zasada Pareto.
Biorąc pod uwagę rynek wydawniczy w Stanach Zjednoczonych 20% autorów odpowiada za 97% sprzedaży (97:20). Gdy odejmiemy od tego beletrystykę proporcje wyniosą aż 50:0,25! („Black Swan„, Nassim Nicholas Taleb)
Mamy ogromne tendencje do pakowania wszystkiego w dobrze znane nam ramy. Robimy tak nawet, jeśli niekoniecznie pasują one do rzeczywistości. Tymczasem nie każde zjawisko jest takie same, a niektóre umykają prostym kategoryzacjom.
Fraktalna natura zasady Pareto
Na koniec należy podkreślić jeszcze jeden aspekt tak zwanej zasady Pareto, a mianowicie jej fraktalną naturę. Wróćmy do oryginalnego rozkładu majątku. Skoro 20% ludzi odpowiada za 80% majątku, to możemy się spodziewać, że ta zasada ma zastosowanie także wewnątrz tej grupy.
To znaczy, że wśród tych 20% (posiadających 80% majątku) jest pewna grupa osób, która posiada 80% z tych 80%. Możemy domniemywać, że ta grupa stanowi 20% z tych 20%. I będziemy mieli rację. A to znaczy, że możemy tę zależność opisać zarówno jako 80:20, jak i 64:4, 51:1, itd.
Jeśli zauważyliśmy, że 10% osób jest autorami 60% kodu, to wśród tych osób znajdziemy 10% odpowiadających za większość linii napisanych przez tę grupę. I moglibyśmy tak przybliżać w nieskończoność, a przynajmniej do czasu aż nie będziemy operować na jednostkach. Jednej osoby w żaden sposób nie podzielimy.
Jeśli rozwiązaliśmy te 20% błędów powodujących większość zgłoszeń, to pewnie istnieje kolejne 20% odpowiedzialnych za aktualną „większość zgłoszeń”, chociaż pewnie bezwzględna ich liczba będzie już mniejsza.
W swojej codziennej pracy posługujemy się wieloma uproszczeniami. Zasada Pareto jest jednym z nich i warto znać jej cechy oraz być świadomym rozkładu Pareto, żeby nie dać się zwieść ładnym liczbom. Uproszczenia są przecież takie atrakcyjne…
